Presence in onderwijs - Gewaarzijn van denken, voelen en willen in het hier-en-nu, als basis voor professioneel handelen. Auteurs: onderwijsdeskundigen Fred Korthagen (VU Amsterdam) en Frits Evelein (Universiteit Utrecht). 2009, gepubliceerd in het tijdschrift voor lerarenopleiders, editie 30 - 2009

Presence-in-onderwijs - Korthagen - Evelein - 2009 - Velon

Ik kwam dit artikel tegen in mijn zoektocht naar reflectieprocessen die (ook) niet-talige aspecten in zich hebben. In mijn onderzoek is dit het maken van zelfportretten.

Ik las in het artikel een aantal interessante aanknopingspunten / gedachten:

• Presencing gaat om het aanwezig zijn in het hier-en-nu, om volledig gewaarzijn van wat zich nu aandient, van binnen en van buiten
  
  
• Het artikel spreekt van lichaamsbewustzijn, een begrip dat ik ook terugzie in he boek Ways of Being / Maria Lassnig
  
  
• Het artikel vertelt over het belang van leren contact te maken met je eigenheid en de eigenheid van anderen, in dialoog met anderen en vanuit waarden die je als persoon hanteert omdat jij deze belangrijk vindt.
  
  
• Korthagen en Evelein noemen reflectie een sleutelwoord in opleidingenland, een veelal rationeel proces (dit herken ik vanuit het artikel van Tom Luken / 2015)
  
  
• In de rationele activiteit analyseren we achteraf een situatie (met woorden en gedachten die we ons al eigen hebben gemaakt). Korthagen en Evelein vragen zich af hoe effectief dit is. Want zij geven aan dat het leerproces zich juist kan verdiepen wanneer er ook ruimte is voor het voelen en de wil.
  
  
• Gewaarwording richt zich op het hier en nu. Een stop & think in plaats van het downloaden van informatie (het rationele proces) uit ons brein om een bepaalde situatie aan te vliegen of op te lossen.
  Eerst de mogelijkheid ervaren om nieuwe inzichten te kunnen krijgen, niet alleen 'wat denken we', maar ook 'wat voelen we' en 'wat willen we'.  Korthagen en Evelein spreken in dit verband ook over een onbevangen waarnemen, waar het innerlijke kompas een rol in speelt.
  
  
• Werkvormen om het ervarende (voelende) systeem aan te spreken kan bijv. door het gebruik maken van beelden, fysieke ervaringen, emotie oproepende ervaringen. Dit herken ik uit mijn onderzoek. Zelfportretten maken; het tot stand brengen van een beeld, het zelf maken (fysiek bezig zijn met schilderen / tekenen), emotie als onderliggende laag in het maken van een beeldend werk.
  Daarnaast duiden de auteurs de wisselwerking tussen individuele en klassikale (groeps) interacties. In mijn onderzoek ligt nu - noodgedwongen door Corona - de focus op 1-op-1 gesprekken. Ik had hier zelf liefst een focusgroep gesprek aan toegevoegd, en ook bij de deelnemers hoor ik een behoefte aan contact met de andere deelnemers (uitwisselen van ervaringen en gedachten).
  
  
• Ik mis in het artikel de samenhang / de integratie in het traditionele (rationele) reflectieproces. De auteurs geven aan dat Presencing én de rationele wijze van reflecteren een plek kunnen en mogen hebben in opleidingsland. 'Het één is niet belangrijker dan het andere', aldus de auteurs.
  In mijn beleving hoeft het echter geen keuze of afwisseling te zijn, maar is er juist een mengvorm mogelijk tussen talig / niet-talig, de ratio & de emotie, het hier&nu en het terugblikken / vooruitkijken.